امامزاده کوسه هجیج

این امامزاده در بیست کیلومتری غرب پاوه، در روستای هجیج و در کنار روخانه سیروان قرار دارد. در سال های اخیر بنای این امامزاده به صورت چهار طاقی آجری توسط اداره اوقاف احداث شده است. در گذشته مقبره این امامزاده بنایی سنگی بود.

پیش نمازان روستای هجیج در باره نام و نسب این امامزاده به نقل از «بحر الانساب» می گویند: نامش عبیدالله و فرزند حضرت امام موسی کاظم(ع) است و پس از رحلت پدر در زمان هارون الرشید با یکی از برادارنش به نام امامزاده اسماعیل به این منطقه پناه آورده است. بعدها برادرش به «اسپریس» یکی از روستاهای اطراف پاوه عزیمت کرد و او در هجیج ماندگار شد. اندک اندک یارانی به دور او جمع شدند.»

امامزاده شیرخان

این امامزاده در شمال روستای «شیرخان» در بخش دینور قرار دارد. بنای امامزاده بر روی تپه ای بلند به نام «تپه امامزاده» از آجر و گچ ساخته شده است. بنای اصلی بقعه از خارج چهار ضلعی و از داخل چهار ایوانی است. هر یک از ایوان ها دارای طاق هلالی است. فضای اصلی بقعه به ابعاد 75/5×75/5 متر است و بر روی آن گنبد مدور آجری قرار دارد. در داخل بنا، ضریح مشبک چوبی با سقف مسطح دیده می شود. در میان ضریح، سنگ قبری به طول 27/1 متر و عرض 35 سانتیمتر وجود دارد. بر حاشیه این سنگ قبر «آیه الکرسی» و بر سطح سنگ صلوات حک شده است.

ورودی بقعه در ایوان غربی است. در هر یک از ایوان های شمالی و جنوبی، سه طاقچه با طاق هلالی و در ایوان شرقی یک طاقچه و در ایوان غربی دو طاقچه با طاق هلالی وجود دارد. بر بالای هر یک از ایوان ها نورگیری مستطیل شکل با طاق هلالی دیده می شود. این نورگیرها محوطه مرکزی امامزاده را روشن می کنند.

امامزاده دده بکتر

این بنا در جنوب روستای «دده بکتر بانین»، در بخش دینور قرار دارد. بنای امامزاده از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت اول به جمع خانه معروف است. جمع خانه فضایی مستطیل شکل با در گاهی کوتاه در جبهه شمالی است. پس از ورود به جمع خانه – در سمت راست – در اصلی ورود به بقعه قرار دارد. بقعه اصلی شامل اتاقی چهارگوش است که در وسط آن سنگ قبری به خط کوفی وجود دارد. متأسفانه به دلیل ساییدگی بیش از حدف خواندن آن میسر نیست.

امامزاده ابراهیم

این امامزاده در شمال غرب بنای معروف به معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور قرار دارد. بنای قدیمی این امازاده در زلزله سال 1336 ش تخریب و بعدها بنایی نوساز و بزرگتر به جای آن ساخته شد. بنای فعلی تقریباً به همان شکل بنای قدیمی ساخته شده است. این امامزاده دارای صحن مرکزی گنبدداری است و گنبد آن از نوع گنبدهای دوپوش است. همچنین این بنا دارای دو مناره آجری است. از بنای قدیمی امامزاده تنها سردر ورودی به محوطه صحن، بر جای مانده است.

امامزاده سید جمال الدین

این بنا در روستای «فش» کنگاور قرار دارد. این بنای آجری از بیرون به صورت چهار ضلعی و از داخل مدور است. ارتفاع بنا از کف تا پاکار قوس 85/1 متر است. گنبد بنا نیز مدور و با آجر ساخته شده است. در ورودی بقعه در ضلع شمالی است و به ایوان و کفش کن باز می شود. در داخل کفش کن و صحن حیاط امامزاده، دو سنگ قبر وجود دارد؛ تاریخ یکی از آنها 1211 ه.ق و دیگری 1242 ه.ق است.

در داخل بنا ضریح چوبی ساده ای قرار دارد و در زیر آن سنگ قبری دیده می شود. بر روی این سنگ قبر خطوط کوفی به چشم می خورد که به علت ساییدگی خوانا نیست.

امامزاده باقر

این مقبره در یک کیلومتری شمال روستای گودین کنگاور قرار دارد. این بنا از بیرون به صورت چهار ضلعی و از داخل هشت ضلعی است. در زیر صندوق داخل بقعه، سنگ قبری به ابعاق 24×48 سانتیمتر وجود دارد و روی آن نوشته شده است: «وفات السید الفاضل بهاء الدین محمد بن محمد باقر الحسین رحمه اله 28 شهر جمد الثانیه سنه.» 1132 در مقابل ورودی این مقبره، ایوان و کفش کنی ساخته شده است.

مسجد جامع کرمانشاه

این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه، در خیابان مدرس قرار دارد. از این مسجد تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است. این شبستان چهل و پنج طاق چشمه داشت و امروز تنها بیست و پنج طاق آن باقی مانده است. در سمت جنوبی مسجد، دو بالاخره وجود داشت که در گذشته مدرسه بود. مسجد جامع کرمانشاه از نظر ساخت شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه موجود در سال 1196 ه.ق مصادف با حکومت «علی مرادخان زند» ساخته شد. در قسمت جنوبی مسجد، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود دارد که به مسجد «ایمری» معروف است.

بانی این مسجد «امیر نظام زنگنه» از نوادگان «شیخ علی خان زنگنه» و از امرای دوره محمد شاه قاجار و اوایل سلطنت ناصر الدین شاه قاجار است.

مسجد حاج شهباز خان

این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه، در خیابان مدرس قرار دارد. مسجد دارای شبستانی بزرگ با دوازده ستون سنگی یک پارچه است. طاق های شبستان بر روی این ستون ها قرار دارند. برخی از طاق چشمه ها به شیوه معقلی کاری تزیین شده اند. این مسجد که سال ها محل زندگی و تحصیل طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده است، در سال 1235 ه.ق توسط «حاج شهباز خان» و شش برادرش – از بنیان گذاران طایفه حاجی زادگان – ساخته شد.

مسجد عمادلدوله

این مسجد یکی از با شکوه ترین مساجد قاجاریه شهر کرمانشاه است و در سال 1285 ه. ق توسط «امام قلی میرزا عمادالدوله» والی غرب در بازار زرگرها ساخته شد. این مسجد دارای صحن مرکزی است و در پیرامون آن، حجره هایی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است. بازار و کاروانسرای عمادالدوله با صدها مغازه و حجره وقف بر مصارف این مسجد است.

پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی(ع) را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به در «قاپی شاه نجف» مشهور است این درگاه چوبی به دوره صفویه تعلق دارد.

مسجد دولتشاه

این مسجد در محله فیض آباد و در خیابان کزازی شهر کرمانشاه قرا دارد و توسط محمد علی میرزا دولت شاه فرزند بزرگ فتحعلی شاه در کنار دیوان خانه این شهر که دوازده عمارت داشت، ساخته شده است. ستون های سنگی مارپیچ، محراب مقرنس کار شده و گچ بری های زیبای شبستان زنانه، به این مسجد زیبایی خاصی بخشیده است. در حال حاضر این مسجد محل سکونت و تحصیل طلاب علومی دینی است.

مسجد شاهزاده (شازده)

مسجد شاهزاده در اراضی معروف به چهار باغ شهر کرمانشاه قرار دارد و دارای شبستانی است که در داخل آن پانزده طاق چشمه دیده می شود. این طاق ها بر روی ستون های قطور آجری قرار دارند. این مسجد به دستور محمد علی میرزا دولتشاه ساخته شد.

مسجد جامعه پاوه

این مسجد تک مناره ای در خیابان امام محمد شافعی، در شمال شهر پاوه قرار دارد. این بنا ظاهراً بر روی بقایای یک آتشکده دوره ساسانی پی ریزی شده است. مسجد جامعه پاوه بدون صحن و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل شده است. ابعاد این شبستان 20×15 متر است و پانزده ستون چوبی دارد.

در سال های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی صورت گرفته و شکل اصلی آن تغییر کرده است. همچنین ساختمان جدیدی به سبک مسجد «النبی» مدینه منوره به آن الحاق شده است. مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می دهند و بر این باورند که این بنا در روزگار خلیفه دوم و به دستور فرزندش «عبدالله بن عمر» بنا شده است.

مسجد عبدالله بن عمر

این مسجد یکی از مساجد صدر اسلام است و در روستای «شالان» از توابع ریجاب اسلام آباد قرار دارد. شالوده این بنا بر روی بنایی که به قبل از اسلام تعلق داشت، ساخته شده است. مسجد به شکل مستطیل و به ابعاد 7/10×18 متر است. شبستان مسجد دارای هشت ستون در دو ردیف موازی است. چهار ستون آن به شکل چهار ضلعی و به ابعاد 75×75 سانتیمتر است و چهار ستون دیگر که در یک امتداد قرار دارند، هر یک از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول به شکل چهار ضلعی است و از کف مسجد تا ارتفاع سی سانتیمتر را در بر می گیرد، سپس بخش دوم. تا ارتفاع 20/2 متری به صورت استوانه است. در قسمت آخر نیز دوباره به شکل چهارضلعی دیده می شود. در بالای این دو ردیف ستون، دو الوار تراشیده شده ضخیم انداخته اند و سپس تیرهای افقی را روی آن ها قرار داده اند. محراب مسجد بر خلاف سایر مساجد اسلامی از دیوار جنوبی بیرون نیامده، بلکه به وسیله گچ بری به دیوار مسجد اضافه شده است. منبر پنج پله ای مسجد پشت به محراب ساخته شده و مصالح آن سنگ و گچ است.

مناره مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی پشت بام ساخته شده است. راه ورودی به مناره هم از پشت بام مسجد است. این مناره دارای بیت و یک پله مثلثی شکل است. در بالا آن نیز گنبدی مخروطی قرار دارد. مدخل مناره طاق گهواره ای شکل دارد و قسمت بالای نمای خارجی آن با چوب و گچ تزیین شده است.

کاروانسرای ایلخانی (بیستون)

این کاروانسرا بر روی بقایایی از یک بنای سنگی دوره ساسانی معروف به کاخ خسرو ساخته شده است. ایلخانیان با الحاق دیوارهایی به دیوارهای محیطی بنای ساسانی، این کاروانسرا را احداث نمودند.

این کاروانسرا به ابعاد 85×80 متر با لاشه سنگ و آجر به همراه ملاط گچ ساخته شده است.

درگاه ورودی آن در جبهه شرقی بنا قرار دارد و به حیاط مرکزی منتهی می شود. در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق های مستطیل شکل دیده می شود. در سه ضلع شرقی، شمالی و جنوبی، ایوان ها و اتاق ها قرار دارند و در کنار هر ایوان دو اتاق ساخته شده است. در ضلع غربی در جلوی هر اتاق، ایوان کوچکی وجود دارد.

دیوارهای این کاروانسرا تا قسمت پاکار قوس با لاشه سنگ و از پاکار تا تیزه قوس با آجر چیده شده است. در داخل حیاط مرکزی آن، مسجد کوچکی به چشم می خورد. در کنار این مسجد نیز سکویی مربع شکل احداث شده است و در هرگوشه آن پشتبند مستطیل شکلی قرار دارد. در مرکز این سکو نیز فضای مدور تو خالی ایجاد شده است. متأسفانه کاربرد این سکو تاکنون مشخص نشده است.

کاروانسرای (شاه عباسی) بیستون

کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی در سی کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای «بیستون کهنه» قرار دارد. این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی دارای 83/60 متر طول و 74/50 متر عرض است. در چهار گوشه این بنا، برج هایی قرار دارد؛ برج های ضلع غربی مدور و برج های ضلع شرقی هشت ضلعی است. دیوار محیطی این کاروانسرا از داخل و خارج تا کف طاق نماها با سنگ های تراشیده و از کف کطاق نماها به بالا با آجر ساخته شده است. دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض 50/3 متر در ضلع جنوبی است. در هر طرف این دروازه هفت طاق نما قرار دارد.

پس از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده می شود که در طرفین آن، دو ایوان با طاق هلالی است. در ابتدای این ایوان ها، راه پله ای برای ورود به پشت بام ساخته شده است. این فضای سرپوشیده به یک فضای هشت ضلعی با طاق گنبدی منتهی می شود. در طرفین این فضای هشت ضلعی، دو ایوان وجود دارد و هر یک از این ایوان ها دارای سه درگاه است. این فضای گنبددار به حیاط کاروانسرا راه دارد. در هر یک از اضلاع کاروانسر، شش اتاق چهار ضلعی قرار دارد. در جلوی هر یک از اتاق ها ایوان سنگ فرشی دیده می شود. در چهار کنج حیاط نیز چهار ایوان شش ضلعی وجود دارد. در ضلع مقابل درگاه ورودی کاروانسرا، شاه نشینی ساخته شده است. در پشت اتاق های کاروانسرا، اصطبل های درازی ساخته شده است. این کاروانسر به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد. با توجه به کتیبه ای که از شاه سلیمان صفوی (1105-1077 ه.ق) در این بنا باقی مانده، به نظر می رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاهی شاه سلیمان و صدارت شیخ علی خان زنگنه خاتمه یافته است. این مکان در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار و صدرات «میرزا آقا خان نوری» توسط «حاجی جعفرخان معمار باشی اصفهانی» مورد مرمت قرار گرفت.

کاروانسرای ماهیدشت

این کاروانسرای چهار ایوانی در داخل شهر ماهیدشت قرار دارد و ابعاد آن 65×65 متر است. ورودی آن در قسمت جنوبی بنا است. دو سکوی دراز و بلند در طول این ورودی قراردارد. گوشه های بیرونی این کاروانسرا به صورت مدور است. در هر طرف ورودی کاروانسرا دو فضای دو طبقه ایوان مانند قرار دارد. در نمای جنوبی کاروانسرا نیز در هر طرف ورودی، چهار طاق نما با طاق جناغی ساخته شده است. پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط کاروانسرا منتهی می شود. در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق ها جهت استراحت کاروانیان و در پشت آن ها نیز اصطبل های سراسری ساخته شده است.

این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شد و طبق کتیبه موجود در زمان ناصر الدین شاه تعمیر شد.

کاروانسرای قصر شیرین

این کاروانسرا در داخل شهر قصر شیرین قرار دارد و متأسفانه در اثر حملات نظامیان عراقی آسیب زیادی دیده و تنها قسمت ورودی آن باقی مانده است. در سال های اخیر میراث فرهنگی اقدام به بازسازی آن نموده است. این کاروانسر نیز تا حدودی شبیه کاروانسراهای بیستون و ماهیدشت است. ورودی طاق دار آن در ضلع جنوبی قرار دارد. در هر طرف ورودی سکویی دراز ساخته شده است. پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط مرکزی راه دارد.

در چهار طرف حیاط، ایوان های بزرگی با طاق جناغی دیده می شود. همچنین در اضلاع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است. در جلوی هر یک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاق ها، اصطبل های درازی احداث شده است. این کاروانسرا با لاشه سنگ و آجر ساخته شده و در برخی از قسمت های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده شده است.

سراب نیلوفر

این سراب در چهارده کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه، در ابتدای منطقه سنجابی و در دامنه کوه «کماجار» قرار دارد. این سراب به صورت استخر وسیعی، مملو از گل های نیلوفر است. غنچه ها و برگ های این گل ها سر از آب بر آورده و سطح وسیعی از سراب را پوشانده است. این ساب ظرفیت بهره دهی آب فراوان دارد و برای پرورش ماهی نیز مناسب است. در سال های اخیر جهت رفاه بازدیدکنندگان در اطراف این سراب، تأسیسات و پارکی احداث شده است.

سراب روانسر

این سراب زیبا در داخل شهر روانسر قرار دارد و سرچشمه رودخانه قره سو است. به دلیل وجود این سراب و قرار گرفتن آثار تاریخی در کنار آن و نیز سرسبزی و طبیعت زیبا، این مکان یکی از نقاط تفریحی شهر روانسر به حساب می آید.

سراب بیستون

این سراب در سی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه و در دامنه کوه بیستون قرار دارد. این سراب مزارع بیستون و «بلوردی» را مشروب می کند.

سراب سنقر

سراب سنقر در پنج کیلومتری جاده سنقر به کرمانشاه و در مجاور روستای «تازه آباد» قرار دارد. آب آن از زیر کوه سراب به سرعت و با فشار به صورت فواره بیرون می ریزد. آب این سراب در زمستان ها گرم و در تابستان ها سرد است. آب گوارای این سراب، آب آشامیدنی روستاهای اطراف را تأمین می کند و سپس به رودخانه ی قره سو می ریزد.

سراب هرسین

در داخل شهر هرسین و در دامنه کوه «شیرز» سراب بسیار زیبایی وجود دارد که اراضی کشاروزی هرسین را مشروب می سازد. سراسر این سراب پوشیده از درختان جنگلی است. عناصر طبیعی چون چشمه، کوهستان، فضای سبز و آثار تاریخی زیبایی مضاعفی به طبیعت بکر آن داده است.

سراب دربند

این سراب در شمال شهر صحنه و در محلی به نام دربند قرار دارد. مزارع صحنه را آبیاری می کند. در کنار این سراب آبشاری زیبا دیده می شود که آب آن با فشار زیاد از شکاف کوهی بیرون می ریزد. این آبشار در فصل بهار از مکان های دیدنی و زیبای صحنه محسوب می شود.