مقبره ها ابودجانه

در نزدیکی ریجاب از توابع شهرستان اسلام آباد، قبرستانی از صدر اسلام با تعداد آرامگاه به سبک چهار طاقی های دوره ساسانی وجود دارد. در میان این قبور، بنای عظیمی دیده می شود که در میان اهالی محل به مقبره ابودجانه معروف است و در نزد اهالی از احترام خاصی برخوردار است. این آرامگاه چهار ضلعی است و بر فراز آن گنبدی مخروطی شکل قرار دارد. در جنوب این آرامگاه بنای دیگر شبیه به آن، ولی در ابعاد کوچک تر ساخته شده است و در داخل آن چند سنگ قبر به چشم می خورد. این دو آرامگاه بالا شه سنگ و ملاط گچ ساخته شده و سطوح بیرونی و داخل آنها با ملاط گچ اندود شده است.

ابودجانه یکی از یاران با وفای پیامبر(ص) بود. در جنگ احد هنگامی که مشرکان، نیروهای اسلام را شکست دادند، ابودجانه نیز مانند حضرت علی(ع) در کنار پیامبر باقی ماند و از آن حضرت مردانه دفاع کرد.

مقبره بابا یادگار

این آرامگاه در روستای «بان زرده» کرند، نزدیک قلعه یزدگرد و در دامنه کوه «دالاهو» قرار دارد. از نظر معماری این بنا به صورت فضای مربع شکل کوچکی است و بر روی آن گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته است.

سطوح داخلی و خارجی این بنا به وسیله ملاط گچ اندود شده است. این مقبره، یکی از زیارتگاه های مهم اهل حق به شمار می رود. هویت حقیقی بابا یادگار نیز مانند دیگر مشایخ اهل حق به درستی معلوم نیست. بیش تر از این مشایخ در اوایل حکومت صفویان زندگی می کردند و در نوار مرزی ایران و عثمانی به ترویج مذهب اهل حق اشتغال داشتند.

مردم اهل حق طبق معتقدات دینی و سنتی خود که «تناسخ» باشد، بابا یادگار را مظهر روح حضرت امام حسین(ع) می دانند.

مقبره حمزه قادری

این مقبره در سر پل ذهاب و بر سر راهی که به «مله دیزکه» منتهی می شود، قرار دارد. این مقبره در داخل آتشکده ای از دوره ساسانی قرار دارد و به وسیله لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. وجود این مقبره موجب شده که بقایای آتشکده ساسانی تاکنون سالم بماند. اهالی محل متعقدند که این آتشکده مقبره حمزه قاری است و برای آن احترام خاصی قایلند.

«ابوعماره حمزه بن حبیب بن عماره بن اسماعیل کوفی» معروف به «زیات»، قاری معروفی است که «ابوالحسن کسایی»، دانشمند و نحوی معروف، قرائت قرآن را از وی آموخته است. حمزه روزگار خود را به تجارت بین کوفه و حلوان می گذراند و در یکی از سفرهای تجارتی به سال 156 ه.ق در سر پل ذهاب درگذشت و طبق سنت اسلامی در همان جا دفن شد.

مقبره احمد بن اسحاق

این مقبره در داخل شهر سر پل ذهاب قرار دارد. بنای این آرامگاه در اصل به صورت چهار ضلعی بود و بر روی آن گنبدی مدور قرار داشت. در سال های اخیر توسط اداره اوقاف ساختمان قدیمی تخریب و به جای آن ساختمان جدیدی با آجر و کاشی کاری بنا شد.

احمدبن اسحاق یکی از محدثان معروف زمان امام حسن عسگری (ع) بود و در سال 250 ه.ق در سر پل ذهاب درگذشت.

بقعه مالک

این بقعه بر روی تپه ای در مرکز شهر سنقر قرار دارد. این آرامگاه برجی شکل، هشت ضلعی و دارای گنبدی آجری است . هر ضلع آن سه و نیم متر طول دارد. در طبقه پایین این بقعه سردابه ای هشت ضلعی وجود دارد و پوشش آن گنبدی است. بخش تحتانی آرامگاه یعنی سردابه با سنگ های تراشیده و قسمت فوقانی آن با آجر ساخته شده است.

در هر یک از اضلاع این آرامگاه، طاق نمایی با قوس جناغی قرار دارد. در داخل این طاق نماها تزیینات آجرکاری دیده می شود. لچکی طاق نماها نیز با کاشی های فیروزه ای رنگ تزیین شده است.

در سال های گذشته از داخل سردابه این آرامگاه، بیست و پنج تابوت چوبی ساده به دست آمد. در داخل تابوت ها، اجسادی قرار داشتند که به شیوه اسلامی دفن شده بودند. متأسفانه در بنا کتیبه ای که بیانگر تاریخ ساخت این بنا باشد، وجود ندارد. با توجه به ساختار معماری و نقشه آن، به نظر می رسد این بنا متعلق به دوره ایلخانی باشد.

بقعه سیده فاطمه

این مقبره در میدان آزادی شهر کرمانشاه قرار دارد. در گذشته این بقعه به صورت چهار طاقی سرپوشیده بود. بر اساس کتیبه موجود در بنا، این مقبره در سال 1287 ه.ق توسط «مصطفی قلی میرزا» فرزند امام قلی میرزا عمادالدوله والی معروف غرب احداث شد. در سال های اخیر این بنا توسط اداره اوقاف تخریب و ساختمان آجری جدیدی به جای آن ساخته شده است. این بقعه یکی از زیارتگاه های قابل احترام مردم کرمانشاه به ویژه بانوان است. در داخل این بقعه دو سنگ قبر وجود دارد. نوشته های هر دو قبر به خط کوفی و مربوط به قرون اولیه اسلامی است. یکی از قبرها مربوط به «شیخ علی» نامی و دیگری – به تاریخ سال 165 ه. ق – به «سیده فاطمه» تعلق دارد.

مقبره فاضل تونی

این مقبره در سال های اخیر در کنار پل کهنه کرمانشاه، مشرف بر رودخانه قره سو ساخته شده است. «ملا عبدالله بن محمد تونی بشروی» از علما و فقهای دوره صفویه بود و در مشهد مقدس ساکن و به تدریس و ترویج اشتغال داشت. وی در اواخر عمر به قصد زیارت ائمه عراق از خراسان حرکت کرد و در روز شانزدهم ربیع الاول سال 1071 ه.ق در کرمانشاه دار فانی را وداع گفت. شیخ علی خان زنگنه حاکم کرمانشاه نزدیک پل کهنه، وی را دفن و بر مزار او بقعه ای بنا کرد این بنا در زمان نامشخصی به کلی تخریب شده بود و در سال های اخیر مقبره جدید در این محل احداث شد.

سر قبر آقا

مقبره معروف به سر قبر آقا متعلق به «محمد علی» فرزند «آقا محمد باقر بهبانی» فقیه معروف است. آقا محمد علی در حدود سال 1188 ه.ق بر حسب تقاضای اهالی کرمانشاه به این شهر آمد و به ترویج مذهب و تدریس علوم اسلامی پرداخت. گذشته از فضایل، مبارزاتی که او با درویشان و خصوصاً «معصوم علی شاه هندی» نمود، مبارزاتی که نام وی بلند آوازه گردد. مقبره او در بین مردم به «قبر آقا» شهرت دارد.

امامزاده کوسه هجیج

این امامزاده در بیست کیلومتری غرب پاوه، در روستای هجیج و در کنار روخانه سیروان قرار دارد. در سال های اخیر بنای این امامزاده به صورت چهار طاقی آجری توسط اداره اوقاف احداث شده است. در گذشته مقبره این امامزاده بنایی سنگی بود.

پیش نمازان روستای هجیج در باره نام و نسب این امامزاده به نقل از «بحر الانساب» می گویند: نامش عبیدالله و فرزند حضرت امام موسی کاظم(ع) است و پس از رحلت پدر در زمان هارون الرشید با یکی از برادارنش به نام امامزاده اسماعیل به این منطقه پناه آورده است. بعدها برادرش به «اسپریس» یکی از روستاهای اطراف پاوه عزیمت کرد و او در هجیج ماندگار شد. اندک اندک یارانی به دور او جمع شدند.»

امامزاده شیرخان

این امامزاده در شمال روستای «شیرخان» در بخش دینور قرار دارد. بنای امامزاده بر روی تپه ای بلند به نام «تپه امامزاده» از آجر و گچ ساخته شده است. بنای اصلی بقعه از خارج چهار ضلعی و از داخل چهار ایوانی است. هر یک از ایوان ها دارای طاق هلالی است. فضای اصلی بقعه به ابعاد 75/5×75/5 متر است و بر روی آن گنبد مدور آجری قرار دارد. در داخل بنا، ضریح مشبک چوبی با سقف مسطح دیده می شود. در میان ضریح، سنگ قبری به طول 27/1 متر و عرض 35 سانتیمتر وجود دارد. بر حاشیه این سنگ قبر «آیه الکرسی» و بر سطح سنگ صلوات حک شده است.

ورودی بقعه در ایوان غربی است. در هر یک از ایوان های شمالی و جنوبی، سه طاقچه با طاق هلالی و در ایوان شرقی یک طاقچه و در ایوان غربی دو طاقچه با طاق هلالی وجود دارد. بر بالای هر یک از ایوان ها نورگیری مستطیل شکل با طاق هلالی دیده می شود. این نورگیرها محوطه مرکزی امامزاده را روشن می کنند.

امامزاده دده بکتر

این بنا در جنوب روستای «دده بکتر بانین»، در بخش دینور قرار دارد. بنای امامزاده از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت اول به جمع خانه معروف است. جمع خانه فضایی مستطیل شکل با در گاهی کوتاه در جبهه شمالی است. پس از ورود به جمع خانه – در سمت راست – در اصلی ورود به بقعه قرار دارد. بقعه اصلی شامل اتاقی چهارگوش است که در وسط آن سنگ قبری به خط کوفی وجود دارد. متأسفانه به دلیل ساییدگی بیش از حدف خواندن آن میسر نیست.

امامزاده ابراهیم

این امامزاده در شمال غرب بنای معروف به معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور قرار دارد. بنای قدیمی این امازاده در زلزله سال 1336 ش تخریب و بعدها بنایی نوساز و بزرگتر به جای آن ساخته شد. بنای فعلی تقریباً به همان شکل بنای قدیمی ساخته شده است. این امامزاده دارای صحن مرکزی گنبدداری است و گنبد آن از نوع گنبدهای دوپوش است. همچنین این بنا دارای دو مناره آجری است. از بنای قدیمی امامزاده تنها سردر ورودی به محوطه صحن، بر جای مانده است.

امامزاده سید جمال الدین

این بنا در روستای «فش» کنگاور قرار دارد. این بنای آجری از بیرون به صورت چهار ضلعی و از داخل مدور است. ارتفاع بنا از کف تا پاکار قوس 85/1 متر است. گنبد بنا نیز مدور و با آجر ساخته شده است. در ورودی بقعه در ضلع شمالی است و به ایوان و کفش کن باز می شود. در داخل کفش کن و صحن حیاط امامزاده، دو سنگ قبر وجود دارد؛ تاریخ یکی از آنها 1211 ه.ق و دیگری 1242 ه.ق است.

در داخل بنا ضریح چوبی ساده ای قرار دارد و در زیر آن سنگ قبری دیده می شود. بر روی این سنگ قبر خطوط کوفی به چشم می خورد که به علت ساییدگی خوانا نیست.

امامزاده باقر

این مقبره در یک کیلومتری شمال روستای گودین کنگاور قرار دارد. این بنا از بیرون به صورت چهار ضلعی و از داخل هشت ضلعی است. در زیر صندوق داخل بقعه، سنگ قبری به ابعاق 24×48 سانتیمتر وجود دارد و روی آن نوشته شده است: «وفات السید الفاضل بهاء الدین محمد بن محمد باقر الحسین رحمه اله 28 شهر جمد الثانیه سنه.» 1132 در مقابل ورودی این مقبره، ایوان و کفش کنی ساخته شده است.

مسجد جامع کرمانشاه

این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه، در خیابان مدرس قرار دارد. از این مسجد تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است. این شبستان چهل و پنج طاق چشمه داشت و امروز تنها بیست و پنج طاق آن باقی مانده است. در سمت جنوبی مسجد، دو بالاخره وجود داشت که در گذشته مدرسه بود. مسجد جامع کرمانشاه از نظر ساخت شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه موجود در سال 1196 ه.ق مصادف با حکومت «علی مرادخان زند» ساخته شد. در قسمت جنوبی مسجد، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود دارد که به مسجد «ایمری» معروف است.

بانی این مسجد «امیر نظام زنگنه» از نوادگان «شیخ علی خان زنگنه» و از امرای دوره محمد شاه قاجار و اوایل سلطنت ناصر الدین شاه قاجار است.

مسجد حاج شهباز خان

این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه، در خیابان مدرس قرار دارد. مسجد دارای شبستانی بزرگ با دوازده ستون سنگی یک پارچه است. طاق های شبستان بر روی این ستون ها قرار دارند. برخی از طاق چشمه ها به شیوه معقلی کاری تزیین شده اند. این مسجد که سال ها محل زندگی و تحصیل طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده است، در سال 1235 ه.ق توسط «حاج شهباز خان» و شش برادرش – از بنیان گذاران طایفه حاجی زادگان – ساخته شد.

مسجد عمادلدوله

این مسجد یکی از با شکوه ترین مساجد قاجاریه شهر کرمانشاه است و در سال 1285 ه. ق توسط «امام قلی میرزا عمادالدوله» والی غرب در بازار زرگرها ساخته شد. این مسجد دارای صحن مرکزی است و در پیرامون آن، حجره هایی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است. بازار و کاروانسرای عمادالدوله با صدها مغازه و حجره وقف بر مصارف این مسجد است.

پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی(ع) را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به در «قاپی شاه نجف» مشهور است این درگاه چوبی به دوره صفویه تعلق دارد.

مسجد دولتشاه

این مسجد در محله فیض آباد و در خیابان کزازی شهر کرمانشاه قرا دارد و توسط محمد علی میرزا دولت شاه فرزند بزرگ فتحعلی شاه در کنار دیوان خانه این شهر که دوازده عمارت داشت، ساخته شده است. ستون های سنگی مارپیچ، محراب مقرنس کار شده و گچ بری های زیبای شبستان زنانه، به این مسجد زیبایی خاصی بخشیده است. در حال حاضر این مسجد محل سکونت و تحصیل طلاب علومی دینی است.

مسجد شاهزاده (شازده)

مسجد شاهزاده در اراضی معروف به چهار باغ شهر کرمانشاه قرار دارد و دارای شبستانی است که در داخل آن پانزده طاق چشمه دیده می شود. این طاق ها بر روی ستون های قطور آجری قرار دارند. این مسجد به دستور محمد علی میرزا دولتشاه ساخته شد.

مسجد جامعه پاوه

این مسجد تک مناره ای در خیابان امام محمد شافعی، در شمال شهر پاوه قرار دارد. این بنا ظاهراً بر روی بقایای یک آتشکده دوره ساسانی پی ریزی شده است. مسجد جامعه پاوه بدون صحن و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل شده است. ابعاد این شبستان 20×15 متر است و پانزده ستون چوبی دارد.

در سال های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی صورت گرفته و شکل اصلی آن تغییر کرده است. همچنین ساختمان جدیدی به سبک مسجد «النبی» مدینه منوره به آن الحاق شده است. مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می دهند و بر این باورند که این بنا در روزگار خلیفه دوم و به دستور فرزندش «عبدالله بن عمر» بنا شده است.

مسجد عبدالله بن عمر

این مسجد یکی از مساجد صدر اسلام است و در روستای «شالان» از توابع ریجاب اسلام آباد قرار دارد. شالوده این بنا بر روی بنایی که به قبل از اسلام تعلق داشت، ساخته شده است. مسجد به شکل مستطیل و به ابعاد 7/10×18 متر است. شبستان مسجد دارای هشت ستون در دو ردیف موازی است. چهار ستون آن به شکل چهار ضلعی و به ابعاد 75×75 سانتیمتر است و چهار ستون دیگر که در یک امتداد قرار دارند، هر یک از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول به شکل چهار ضلعی است و از کف مسجد تا ارتفاع سی سانتیمتر را در بر می گیرد، سپس بخش دوم. تا ارتفاع 20/2 متری به صورت استوانه است. در قسمت آخر نیز دوباره به شکل چهارضلعی دیده می شود. در بالای این دو ردیف ستون، دو الوار تراشیده شده ضخیم انداخته اند و سپس تیرهای افقی را روی آن ها قرار داده اند. محراب مسجد بر خلاف سایر مساجد اسلامی از دیوار جنوبی بیرون نیامده، بلکه به وسیله گچ بری به دیوار مسجد اضافه شده است. منبر پنج پله ای مسجد پشت به محراب ساخته شده و مصالح آن سنگ و گچ است.

مناره مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی پشت بام ساخته شده است. راه ورودی به مناره هم از پشت بام مسجد است. این مناره دارای بیت و یک پله مثلثی شکل است. در بالا آن نیز گنبدی مخروطی قرار دارد. مدخل مناره طاق گهواره ای شکل دارد و قسمت بالای نمای خارجی آن با چوب و گچ تزیین شده است.

کاروانسرای ایلخانی (بیستون)

این کاروانسرا بر روی بقایایی از یک بنای سنگی دوره ساسانی معروف به کاخ خسرو ساخته شده است. ایلخانیان با الحاق دیوارهایی به دیوارهای محیطی بنای ساسانی، این کاروانسرا را احداث نمودند.

این کاروانسرا به ابعاد 85×80 متر با لاشه سنگ و آجر به همراه ملاط گچ ساخته شده است.

درگاه ورودی آن در جبهه شرقی بنا قرار دارد و به حیاط مرکزی منتهی می شود. در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق های مستطیل شکل دیده می شود. در سه ضلع شرقی، شمالی و جنوبی، ایوان ها و اتاق ها قرار دارند و در کنار هر ایوان دو اتاق ساخته شده است. در ضلع غربی در جلوی هر اتاق، ایوان کوچکی وجود دارد.

دیوارهای این کاروانسرا تا قسمت پاکار قوس با لاشه سنگ و از پاکار تا تیزه قوس با آجر چیده شده است. در داخل حیاط مرکزی آن، مسجد کوچکی به چشم می خورد. در کنار این مسجد نیز سکویی مربع شکل احداث شده است و در هرگوشه آن پشتبند مستطیل شکلی قرار دارد. در مرکز این سکو نیز فضای مدور تو خالی ایجاد شده است. متأسفانه کاربرد این سکو تاکنون مشخص نشده است.

کاروانسرای (شاه عباسی) بیستون

کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی در سی کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای «بیستون کهنه» قرار دارد. این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی دارای 83/60 متر طول و 74/50 متر عرض است. در چهار گوشه این بنا، برج هایی قرار دارد؛ برج های ضلع غربی مدور و برج های ضلع شرقی هشت ضلعی است. دیوار محیطی این کاروانسرا از داخل و خارج تا کف طاق نماها با سنگ های تراشیده و از کف کطاق نماها به بالا با آجر ساخته شده است. دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض 50/3 متر در ضلع جنوبی است. در هر طرف این دروازه هفت طاق نما قرار دارد.

پس از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده می شود که در طرفین آن، دو ایوان با طاق هلالی است. در ابتدای این ایوان ها، راه پله ای برای ورود به پشت بام ساخته شده است. این فضای سرپوشیده به یک فضای هشت ضلعی با طاق گنبدی منتهی می شود. در طرفین این فضای هشت ضلعی، دو ایوان وجود دارد و هر یک از این ایوان ها دارای سه درگاه است. این فضای گنبددار به حیاط کاروانسرا راه دارد. در هر یک از اضلاع کاروانسر، شش اتاق چهار ضلعی قرار دارد. در جلوی هر یک از اتاق ها ایوان سنگ فرشی دیده می شود. در چهار کنج حیاط نیز چهار ایوان شش ضلعی وجود دارد. در ضلع مقابل درگاه ورودی کاروانسرا، شاه نشینی ساخته شده است. در پشت اتاق های کاروانسرا، اصطبل های درازی ساخته شده است. این کاروانسر به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد. با توجه به کتیبه ای که از شاه سلیمان صفوی (1105-1077 ه.ق) در این بنا باقی مانده، به نظر می رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاهی شاه سلیمان و صدارت شیخ علی خان زنگنه خاتمه یافته است. این مکان در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار و صدرات «میرزا آقا خان نوری» توسط «حاجی جعفرخان معمار باشی اصفهانی» مورد مرمت قرار گرفت.

کاروانسرای ماهیدشت

این کاروانسرای چهار ایوانی در داخل شهر ماهیدشت قرار دارد و ابعاد آن 65×65 متر است. ورودی آن در قسمت جنوبی بنا است. دو سکوی دراز و بلند در طول این ورودی قراردارد. گوشه های بیرونی این کاروانسرا به صورت مدور است. در هر طرف ورودی کاروانسرا دو فضای دو طبقه ایوان مانند قرار دارد. در نمای جنوبی کاروانسرا نیز در هر طرف ورودی، چهار طاق نما با طاق جناغی ساخته شده است. پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط کاروانسرا منتهی می شود. در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق ها جهت استراحت کاروانیان و در پشت آن ها نیز اصطبل های سراسری ساخته شده است.

این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شد و طبق کتیبه موجود در زمان ناصر الدین شاه تعمیر شد.

کاروانسرای قصر شیرین

این کاروانسرا در داخل شهر قصر شیرین قرار دارد و متأسفانه در اثر حملات نظامیان عراقی آسیب زیادی دیده و تنها قسمت ورودی آن باقی مانده است. در سال های اخیر میراث فرهنگی اقدام به بازسازی آن نموده است. این کاروانسر نیز تا حدودی شبیه کاروانسراهای بیستون و ماهیدشت است. ورودی طاق دار آن در ضلع جنوبی قرار دارد. در هر طرف ورودی سکویی دراز ساخته شده است. پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط مرکزی راه دارد.

در چهار طرف حیاط، ایوان های بزرگی با طاق جناغی دیده می شود. همچنین در اضلاع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است. در جلوی هر یک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاق ها، اصطبل های درازی احداث شده است. این کاروانسرا با لاشه سنگ و آجر ساخته شده و در برخی از قسمت های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده شده است.

سراب نیلوفر

این سراب در چهارده کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه، در ابتدای منطقه سنجابی و در دامنه کوه «کماجار» قرار دارد. این سراب به صورت استخر وسیعی، مملو از گل های نیلوفر است. غنچه ها و برگ های این گل ها سر از آب بر آورده و سطح وسیعی از سراب را پوشانده است. این ساب ظرفیت بهره دهی آب فراوان دارد و برای پرورش ماهی نیز مناسب است. در سال های اخیر جهت رفاه بازدیدکنندگان در اطراف این سراب، تأسیسات و پارکی احداث شده است.

سراب روانسر

این سراب زیبا در داخل شهر روانسر قرار دارد و سرچشمه رودخانه قره سو است. به دلیل وجود این سراب و قرار گرفتن آثار تاریخی در کنار آن و نیز سرسبزی و طبیعت زیبا، این مکان یکی از نقاط تفریحی شهر روانسر به حساب می آید.

سراب بیستون

این سراب در سی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه و در دامنه کوه بیستون قرار دارد. این سراب مزارع بیستون و «بلوردی» را مشروب می کند.

سراب سنقر

سراب سنقر در پنج کیلومتری جاده سنقر به کرمانشاه و در مجاور روستای «تازه آباد» قرار دارد. آب آن از زیر کوه سراب به سرعت و با فشار به صورت فواره بیرون می ریزد. آب این سراب در زمستان ها گرم و در تابستان ها سرد است. آب گوارای این سراب، آب آشامیدنی روستاهای اطراف را تأمین می کند و سپس به رودخانه ی قره سو می ریزد.

سراب هرسین

در داخل شهر هرسین و در دامنه کوه «شیرز» سراب بسیار زیبایی وجود دارد که اراضی کشاروزی هرسین را مشروب می سازد. سراسر این سراب پوشیده از درختان جنگلی است. عناصر طبیعی چون چشمه، کوهستان، فضای سبز و آثار تاریخی زیبایی مضاعفی به طبیعت بکر آن داده است.

سراب دربند

این سراب در شمال شهر صحنه و در محلی به نام دربند قرار دارد. مزارع صحنه را آبیاری می کند. در کنار این سراب آبشاری زیبا دیده می شود که آب آن با فشار زیاد از شکاف کوهی بیرون می ریزد. این آبشار در فصل بهار از مکان های دیدنی و زیبای صحنه محسوب می شود.

تکیه معاون الملک

تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده از دور قاجاریه در شهر کرمانشاه است. کاشی های منحصر به فرد آن، این بنا را از دیگر تکایای شهر متمایز می کند. این بنا در بافت قدیم شهر، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حداد عادل قرار دارد. این تکیه به دستور حسن خان معروف به معاون الملک ساخته شد. این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.

حسینیه: مجموعه بنا حدود شش متر از سطح خیابان پایین تر است و برای ورود به حسینیه باید از هفده پله بزرگ عبور کرد. در کنار این پله ها، سقاخانه کوچکی وجود دارد که با کاشی هایی با شمایل منسوب به حضرت ابوالفضل (ع) تزیین شده است. در این تصویر حضرت ابوالفضل (ع) سوار بر اسب است و شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد. روی پرچم «نصر من الله و فتحاً قریب» نوشته شده است. جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می شود. مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل (ع) و تصویر کودک را به حضرت سکینه (س) نسبت می دهند که از عموی خود – عباس – طلب آب کرده است. مردم این مکان را محترم می شمارند و در آن جا شمع روشن کرده و طلب حاجت می کنند.

سراسر نمای مدخل و سردر ورودی بنا نیز با کاشی های نفیس تزین شده است. حسینیه صحن کوچکی است و در اطراف آن حجره های دو طبقه و طاق نماهای متعددی دیده می شود که تمام دیوارهای آن با کاشی کاری زیبا تزیین شده است. داخل طاق نماهای این بخش با مجالس کاشی کاری شده پوشیده است. و این مجالس، صحنه هایی از عزاداری شامل سینه زنی، قمه زنی و همچنین تصاویری از خلفا سلاطین ایران و بارگاه حضرت سلیمان را نشان می دهد. علاوه بر کاشی های با نقوش انسانی، کاشی هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به چشم می خورد.

در ذیل تصویر مجلس روضه خوانی مرحوم «اشرف الواعظین»، در دیوار جنوبی حسینیه، اشعاری در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن دیده می شود. اشعار سروده «واله» شاعر کرمانشاهی است و دو بیت ماده تاریخ آن چنین است:

این عزاخانه چو از حسن عمل گشت تمام

سال تاریخش واله زلب بانی خواست

گفت با نیش معاون پی تاریخ بگو

کین حسینیه ز ما بهر عزای شهداست

به هنگام مرمت حسینیه، آثاری از آیینه کاری و گچ بری بر دیوارهای آن ظاهر شد. ظاهراً بنای اولیه با گچ بری و آیینه کاری تزیین شده بود.

زینبیه: بخش میانی یا زینبیه صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره های متعددی احاطه شده است. غرفه های طبقه فوقانی، محل استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بود. سقف بنا به صورت گنبدی دو پوش است.

گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی فلزی است. تمام دیوارها و حجره های اطراف با کاشی های زیبا شامل هجده مجلس از صحنه های غم انگیز کربلا نظری آمدن زعفر جنی به خدمت امام حسین(ع)، رزم حضرت علی اکبر(ع)، رزم حضرت قاسم(ع)، رزم حضرت ابوالفضل(ع)، صحنه هایی از قیام توابین، به خاک سپاری شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد، صحنه ورود اهل بیت به مدینه، مجلس مختار و بردن اهل بیت(ع) و امام سجاد(ع) به خرابه های شام و مجلس یزید است.

در بالای قسمت دیواره گنبد، هشت مجلس کاشی کاری شده وجود دارد. این تصاویر عبارتند از: صحنه عروج پیامبر(ص) و دیدن حضرت علی(ع) در معراج، ضمانت حضرت رضا(ع) از آهو، قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع) توسط حضرت ابراهیم(ع)، نبرد حضرت علی (ع) با سردار خیبریان، باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی(ع) و مکتب خانه فرزندش حضرت علی(ع).

در حاشیه پایین آن نیز اشکال متعددی از سلاطین و پادشاهان اساطیری و تاریخی دیده می شود. همچنین در اطراف بنا مرثیه های متعددی از محتشم کاشانی به چشم می خورد. خطاط خطوط و اشعار سقف دیوارهای زینبیه و حسنیهف «میرزا حسن خان» خطاط کرمانشاهی بوده است.

قبر مرحوم معاون الملک- بانی تکیه - که در سال 1327 ش درگذشت، در اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد.

عباسیه: بنای عباسیه صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آنیک بنای دو طبقه و در قسمت جنوبی آن، ایوانی با دو ستون آجری ساخته شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی های رنگارنگی با مجالسی از ورود حضرت یوسف به کنعان، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از آستان مقدس حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) تزیین شده است.

در این صحن نیز، تصاویری از شخصیت های مذهبی، سیاسی و چهره هایی از رجال دوره قاجار کرمانشاه از جمله حسن خان معاون الملک و آیت الله سید حسین حایری طباطبایی بر روی کاشی ها دیده می شود.

تکیه بیگلربیگی

این بنا در محله قدیمی فیض آباد شهر کرمانشاه قرار دارد. این تکیه که در دوره قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به «بیگلربیگی» ساخته شد، از لحاظ آیینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بی نظیر است.

در سمت غربی حیاط، تالار آیینه کاری بزرگی وجود دارد که به حسینیه معروف است.

این تالار با تزیینات عالی و کتیبه های متعددی از دوران سلطنت مظفر الدین شاه، تزیین شده است. در دو سوی دیگر، اتاق وسیع میهمان خانه بیگلربیگی قرار دارد.

حسینیه امام جمعه

این بنا در محله سبزه میدان شهر کرمانشاه قرار دارد. حسینیه امام جمعه از دو بخش تشکیل شده است:

بخش اول شامل دو اتاق، شاه نشین ها و گنبد خانه است و در روزگار «آقا عبدالله» فقیه معروف و نواده «آقا محمد علی» بنا شد. بخش دوم که جدیدتر است، صحن سرپوشیده ای است و در سال 1324 ه.ق توسط «آقا اسدالله امام جمعه» فرزند آقا عبدالله بنا شد. در این حسینه حوض سنگی منقشی وجود دارد.

نیایشگاه آناهیتا بنای تاریخی که امروزه در شهر کنگاور واقع شده‌است. کنگاور در میانه راه امروزی همدان کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته‌است. این بنا با ۶/۴ هکتار وسعت، بر پشته صخره‌ای و مشرف به دشت گنگاور ساخته شده‌است. آناهیتا فرشته و نگهبان آب و فراوانی و زیبایی و باروری در نزد ایرانیان دارای مقام بلند و ارجمندی بوده‌است. این بنا دارای ۲۲۰ متر درازا و ۲۱۰ متر پهنا و کلفتی دیوار محیطی آن به ۵/۱۸ متر می‌رسد.فراز این اثر تاریخی ردیفی از ستون‌های سنگی بر پا بوده که بلندای هر ستون ۵۴/۲ متر است. وردی بنا به وسیله پلکان دو طرفه در جبههٔ جنوبی تعبیه شده و در جبههٔ شمال خاوری پلکان یک طرفه راه دسترسی به این مکان را ممکن ساخته‌است. معدن سنگ چهل مران در ۲ کیلومتری باختر این بنا قرار دارد و اکنون سنگ‌های نیمه تراش میان ستون و سنگ‌های نما در سطوح معدن از همان زمان باقی مانده‌است. قدمت این بنا را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده، نشانه‌ها و واژه‌های دوره ساسانی بر روی سنگ‌ها حک گردیده‌است.

طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است. اين مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنه تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ‌نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبه‌ای در آن کنده‌کاری شده است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح‌فزا تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.

تاریخچه

طاق‌بستان در زبان بومی (کردی) طاق وه سان گفته می‌شود. «سان» به معنی سنگ می‌باشد و به اين ترتيب طاق‌بستان طاق سنگی معنی می‌دهد. اين مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او طاق‌بستان را انتخاب کردند که در بین راه جادهٔ ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود.

کِرْمانْشاهْ نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه در ایران می‌باشد که دارای جمعیتی بالغ بر۸۸۴۷۰۶ نفر و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است. شهر کرمانشاه بزرگترین و مهمترین شهر در منطقهٔ مرکزی غرب ایران است. کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی باز می‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران به عنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود. در قرون وسطی شهر کرمانشاه یا قرمیسین در حکم یکی از نواحی چهارگانه عراق عجم شناخته می‌شد. در آن زمان اغلب اوقات ایالت جبال را عراق عجم می نامیده‌اند تا با عراق عرب اشتباه نشود که به طور تقریبی نیز با ناحیه ماد باستانی مطابقت داشت. با گذشت یازده سده از حملهٔ اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را باز یافت و به‌دلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و خاور به باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی یکم و دوم به تصرف نیروهای بیگانه در آمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین این شهر در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید.

شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال باختری به کوه طاق‌بستان و از جنوب به سفید کوه ختم می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران به میان‌رودان است.

شهر کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. در سده چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامتگاه پادشاهی ساسانیان برگزیده شد. در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان خوش‌گذرانی شاهان ساسانی بوده‌است.

کرمانشاه مرکز کشاورزی ایران است و بیشتر درآمد اقصادی این شهر نیز از این راه‌است. همچنین میزان صادرات مواد خوراکی، مصالح ساختمانی و صنایع دستی کرمانشاه در ۳ ماه نخست سال ۱۳۸۸ در مجموع ۹٪ از صادرات کل کشور را شامل می‌شود.